PASTOR

I.

PASTOR

Consul cum Aeliano, An. Urb. Cond. 915.

II.

PASTOR

Presbyter castiffimus, qui studiô castitatis servandae matrem ad se venientem cellâ clausâ repulit.

III.

PASTOR

alius gregis dominus, alius mercenarius, μιςθωτὸς Graece, Iohann. c. 10. v. 12. Ille, si Drusio credimus, in Amosi Prophetiam, Hebr. Gap desc: Hebrew vocatur, hic Gap desc: Hebrew: Sed Roe, utrumque denotat, non mercenarium solum. Namque Abel sic appellatur, Gen. c. 4. v. 2. et Rachel Gen. c. 29. v. 2. et Patriarchae omnes, Gen. c. 47. v. 3. qui tamen aut gregum domini erant, aut dominorum liberi, non servi aut mercenarii. Quin ipse Deus hoc nomen non dedignatur, Psalmo 23. v. 1. et 80. v. 2. Sed nec prior vox Dominun, gregis praecise notat, uti pluribus Bochart. docet infra laudandus. Porro inter Pastores mercenarios varii gradus, et alii primarii, alii secundarii sunt. Sic Pharaoni plures fuêre, principes gregis, Gen. c. 47. v. 6. ut et Davidi: cui boum alii in campis Saron, alii in vallibus, pascebantur; quorum his Saphatus, illis praeerat Sitraeus, ut camelis Obil, asinis Iechdias, ovibus denique et capris Iazizus, 1. Paralip. c. 27. v. 29, 30. 31. Saul tamen tam armentis, quam gregibus, videtur unum praefecisse Doegum, qui proin vocatur, princeps pastorum Saulis, 1. Sam. c. 21. v. 7. Sic in Syria, sub Nino Rege, Simma erat προεςτὼς τῶν Βασιλικῶν κτηνῶν, pecoris Regii praefectus, ut ex Ctesia refert Diodor. l. 2. Et Plutarchus in Pyrrho meminit cuiusdam Σάμωνος τοῦ τὰ ποίμνια καὶ τὰ βουκόλια τῷ Νεοπτολέμῳ διοικοῦντος, Samonis, qui Molossorum Regis Neoptolemi greges, et armenta administrabat. Latini quoque Α᾿ρχιποιμὴν erat Tyrrhus, de quo Poeta Aen. l. 7. v. 485.

——— Tyrrhusque pater, cui regia parent

Armenta, et late custodia credita campi

In quem locum Servius: Magistrum hunc pecoris vult fuisse, et saltuarium etc. Magister autem pecoris est, ad quam omnia pertinent animaliae. cicero, Nominat hominem, quem Magistrum pecoris esse dicebat. Proinde Livius l. 1. c. 4. de Faustulo, cui Latii Rex Numitor eandem curam demandaverat, Ut lupam, inqui, linguâ lambentem pueros, Magister Regii pecoris invenerit. Quem eundem Dionysius Halicarn. l. 1. tamquam ex fabio Pictore, fuisse dicit, συφορβίων βασιλικῶν ἐπιμελούμενον. Et de Phorbante, quem Laius Thebarum rex pastoribus suis praefecerat, ita Seneca in Oedipo Actu 4. v. 815.

——— regios pavit greges,

Minor sub illo turba pastorum fuit.

Et rursus v. 839.

Arbitria sub quo regii fuerant gregis, etc.

Uti vero in Pastorum supremo gradu est Princeps Pastorum: ita Carzil, in infimo, quem Thalmudici Pastoris discipulum esse dicuunt. Quod discrimen in Calphurnio Ecl. 5. quoque observatur,

Forte Mycon senior, Canthusque, Myconis alumnus

Torrentem patulâ vitabant arbore solem,

Cum iuvent senior praecepta daturus alumno,

Talia verba refert etc.

Ubi Mycon senior et qui Canthum docet, est Gap desc: Hebrew, sed qui docetur Canthus, est Carzil etc. Pastorum vasa, in Sacris, non semel occurrunt, ubi non solum sic dicuntur vasa proprie dicta, puta γαυλὸς, σκαφὶς, πέλλη, κυμβίον, καρχήσιον, κισσύβιον, mulctrale, sinus, et si quae alia sunt eiusmodi; sed et vestis et arma et instrumenta Musica et tota supellex. Hinc in Zachariam Hieronymus, Vasa autem pastoris insignia illius et habitum debemus accipere, peram, baculum, fistulam et sibilum. Et quidem vestis Pastoralis mentio fit, Ierem. c. 43. v. 12. quae apud Syrum Interpretem vocatur gultha, i. e. εἴλυμα, aut περιβόλαιον. Quia enim hoc hominum genus caeli iniuriis est maxime obnoxium, cum sub dio semper degat, hinc contra ventorum ingruentium procellas necesse habet se maiori curâ tueri, vestibus circa corpus sedulo convolutis; ut apud avienum, in Fab. de Borea et Sole, viator, flante Boreâ,

Ille magis duplicem lateri circumdat amictum,

Turbida summotos quo trahit aura sinus.

Post vestem, memoratur jalkut, i. e. mantica seu pera, 1. Sam. c. 17. v. 40. a verbo lakat, quod colligere est, quia in ea viaticum et quidquid necesse est, Pastor colligit. Vide infra in voce Pera. Est et atin, vas ποιμενικὸν, Iobi c. 21. v. 24. quod Mulctare reddunt complures, quibus tamen non praebet assensum Bochart. Arma Pastorum, sunt virga et pedum; item, quibus eminus pugnant, arcus, sagittae, fundae, lapides etc. Virga seu pedum, makel, dicitur 1. Sam. c. 17. v. 40. et Zachariae c. 11. v. 7. Item scebet, Graece σκῆπτον seu σκῆπτρον, Psalmo 23. v. 4. Micheae c. 7. v. 14. et Levit. c. 27. v. 32. Sub qua vir. ga transibant armenta et greges. quoties illorum numerus subducebatur; quod fiebat ab iis, qui accurati sunt mane et vesperi, ut habet Servius in illud Poetae Eccl. 3. v. 34.

Bisque die numerant ambo pecus, alter et haedos.

Sed maxime sub vesperam, cum e pastu reduci solent; Theocritus Idyll. 8.

——— τὰ δὲ μᾶλα ποθέσπερα παντ᾿ ἀριθμοῦντι.

Oves autem vespere semper omnes numerant.

Vide quoque Virg. Ecl. 6. v. 85. 86. et Georgic. l. 4. v. 433. 434. 435.

436. ubi de Proteo phocas numerante, ut et Calphurnium Ecl. 3. Quo Ieremias respiciens c. 33. v. 13. Adhuc, inquit, transibunt over per manum numerantis. Nempe in ovile ingredientes oves singulas Pastor, extremâ virgâ tactas, praesente dominô aut villicô, recensebat, ad quem ritum palam alluditur, Ezech. c. 20. v. 37. Sed et de Pedo, et de aliis Pastoris armis, dicetur aliquid infra, in voce Pedum. Ad Musicam pastorum, nos vocat Davidis cithara, Hebr. cinnor, unde Graece κιννύρα, quam Iosephus δέκα χοδραῖς ἐζεμμένην πλήκτρῳ τετύφθαι, decem chordis instructam plectrô pulsari consuevisse, ait Antiqq. Iud. l. 7. c. 10. Cum Auctor Epistolae ad Dardanum, sub Hieronymi nomine, citharam in modum Delta literae, i. e. triangularem describat, cum chordis viginti quatuor, quae per digitos Pindari variis vocibus tinnulis ictibus diversis modis concitentur. Potius dicemus, peculiare id instrumentum Musicum fuisse, ipsiusque Davidis inventum, quem non solum citharam mirâ arte pulsavisse, sed et instrumenta Musica excogitâsse ac fabricâsse, constat ex Amos. c. 6. v. 5. Unde Apollinaris in paraphr. Psalmi suppositti 151.

Εἰροπόκων ὀΐων ἀγέλας ἀγροῖσιν νομεύων,

Χεῖρες ἐμαὶ φόρμιγγα λιγύθροον εντείναντο,

Δάκτυλα δ᾿ ἁρμονίην ςθεοτερπέα τεκτήναντο.

Et certe Graeci quoque Scriptores Musicae inventionem ad pastores referunt; citharae, ad Apollinem; lyrae, ad Mercurium, seu Terambum Meliensem pastorem; fistulae, ad Panem; tibiae, ad alios etc. Sed et Pastorum tabernacula non omittenda, quae quandoque dicuntur Gap desc: Hebrew, ut Cantici c. 1. v. 8. quandoque Gap desc: Hebrew, ut 2. Parlip. c. 14. v. 15. quorum prius est a radice satan, i. e. habitare, unde Graecorum σκηνὴ; posterius ab ahal, h. e. tenterium figere. Sub cuiusmodi tentoriis semper degisse Patriarchas, observat Apostolus, Hebr. c. 11. v. 9. Qui idem fuit status Israelitarum omnium in deserto per annos 40. Imo non paucorum, postmodum in ipsa terra Chanaan, uti de Davide, Iaele, Rubenitis, et Recabitis, legitur 1. Sam. c. 17. v. 54. Iudicum c. 4. v. 17. 1. Paralip. c. 5. v. 10. et Ierem. c. 35. v. 7. Nec villae Iairi, quae memorantur Numer. c. 32. v. 41. quidquam aliud videntur fuisse, quam tentoria in orbem digesta et collecta. Qui certe mos a pastoribus incepit, et inter illas maxime gentes viguit, qui pecuariam exercuerunt, quales in Arabia Scenitae, et Nomades in Africa. Rei originem Moses arcessit a Iabale, Iubalis fratre, Gen. c. 4. v. 20. Is pater fuit habitantis in t abernacnlo, cum pecore. eodem pertinent caulae, quinque nominibus diversae rationis, ab Hebraeis, insignitae. Primum est gedera, i. e. septum, unde Gaderoth, urbs in tribu iuda, 2. Paralip. c. 28. v. 18. et Gadium priscum nomen, Γάδειρα, a Phoenicibus inditum, quod Hesychius exponit περιφράγματα. Secundum, dober, i. e. caula, inquam aguntur sermone pastoris pecora, Quod verbum verisimile est inter Poenos in usu fuisse, atque illud in animo habuisse Augustinum, quoties Synagogam definit pecorum congregationem, ut ab Ecclesia distinguat, in quam homines convocantur, vide illum in Exposit. Epist. ad Rom. et in Psalmum 81. Tertium est. micla, Habac. c. 3. v. 17. a cala, i. e. claudere. Quartum, nave, ut 2. Sam. c. 7. v. 8. quod proprie notat caulam a pastoribus effossam, in cryptis subterraneis, ad vitandum Solis aestum. Quale Polyphemi antrum fuit, in quo

—— μῆλ᾿, ὀΐες τε, καὶ αἶγες ἰαύεσκον.

Denique, marbets, vel rebets, Gen. c. 29. v. 2. quod fere idem est cum Graeco, κλίσις, i. e. ἐπαυλὶς, seu κλισίον etc. Vide Bochart. Hieroz. Part. prior. l. 2. c. 44. Apud romanos Pastores servi erant, qui curam habebant pascendi. De his Ulpianus, Quibusdam, inquit, in regionibus accedunt intrumento, si villa cultior est, Atrienses, Scoparii. Si etiam viridaria sint, Topiarii; Sifundus saltus passtionesque habeat, greges pecorum Pastores, Saltuarii. Apud Matthaeum Euangel. c. 8. v. 33. Βόσκοντες. Virg. Georg. l. 3. v. 477.

——— ——— Desertaque regna

Pastorum, et longe saltus, lateque vacantes.

Iuvenalis Sat. II. v. 151.

Pastoris duri est hic filius etc.

Iidem ad baculum servi dicebantur; cum baculus, qui Pedum vocatur, Pastoris argumentum sit. Propert. l. 4. Eleg. 2. v. 39.

Pastorem ad baculum possum curare.

Dicebantur autem hôc nomine fere omnes sequentes: Arator seu Iugarius, cuius operam recenset Columella l. 1. c. 6. Bubulcus seu Bubsequa, quorum munera apud Rei rusticae Scriptores late exstant: imaginem graphice describit Ovidius Metam. l. 14. Opilio seu Upilio, qui oves curabat, dictus Plauto Asinariâ, Actu 3. sc. 1. v. 36. Virgilio Eclog. 10. et Alfeno l. 60. §. 3. ff. de leg. 3. Caprarius, cui caprilia erant curae, apud Columellam l. 3. c. 10. et l. 7. c. 6. Virvicarius, vervecum custos, Papinian. tit. 4. Equiso, cui equorum grex commissus, Fest. in Agasones: Superiumentarius, cuiusmodi Paedagogum sibi obtigisse conqueritur, apud Suetonium, Claudius Imp. c. 2. Subulcus, de quo martial. l. 10. Epigr. 98. v. 8.

Praesta de grege, sordidaque villa,

Tonsos, horridulos, rudes, pusillos,

Hircosi mihi filios Subulci.

Proculator, qui lactente adhuc observabat, sicut is adultos, Columel, in proaem. l. 1. et l. 7. R. R. c. 9. etc. Sed et anserum Pastores habet Paulus Sentent. l. 3. Avibus legatis, anseres, phasiani et gallinae et aviaria debebuntur. Phasianarii autem et Pastores anserum non continentur, nisi id Testator expressit. Vide laur. Pignorium Comm. de Servis, Tit. Popmam de operis servorum etc. De Dea Pastorali supra in voce Pales, A Pastoribus ortum duxisse Romanos,

habes supra in voce Palatium, quod, ab ovium balatu, quidam dictum contendunt: et Florus Histor. Rom. l. 1. c. 1. Imaginem urbis potius, quam urbem (Romulus) fecerat: incolae deerant. Erat in proximo lucus: hunc Asylum facit: et statim mira vis hominum, Latini Tuscique Pastores: Quidam etiam transmarmi etc. Unde idem eiusdem l. c. 14. Pastorum casas, ait, ignis ille et flamma (a Gallis, qui Romam ceperant, excitata) paupertatem Romuli abscondit. Quâ mente Timagenes felicitati Urbis inimicus, aiebat; Romae sibi incendia ob hoc unum dolori esse, quod scirent meliora resurrectura, quam arsissent, apud Senec. Ep. 91. Magnae porro aestimationis, hoc hominum genus olim fuisse, probat, ut e Sacris nil hîc addam, Alexandri Priamô geniti historia, quem Ida Pastorem habuit, ut notum: Endymionis item, qui primus Lunae phrases deprehendit mentesque hominum Astrologiae reddidit peritas: quae causa, quod ipsum e Luna filias genuisse fabulata sit Antiquitas. Fuit autem hîc Endymion, Aethlii Regis filius, Pastor in monte Lathmo, teste Pausaniâ Eliacorum initio: Unde illum cum Pastoraeli pedo, Pastoricio urceo, et cane minime venatico, exhibet annularis gemma, apud Thom. Licetum Gemmarum Annul. schem. 20. c. 101. quem vide sis, operae pretium erit: uti plura hanc in rem infra, voce Reges.

IV.

PASTOR

in Ecclesia, idem qui Ἡγούμενος, Προεςτὼς, Ἐπίσκοπος, Ποεσβύτερος, vide Actorum c. 20. v. 17. 1. Tim. c. 3. v. 1. et. 2. Philip. c. 1. v. 1. Tit. c. 1. v. 5. et 7. 1. Petr. c. 5. v. 1. 2. 3. etc. Ab iis nonnulli Doctores distinguunt, occasione loci Ephes. c. 4. v. 11. censentes, eos Ministros fuisse extraordinariis doctrinae donis praeditos, qui alios Ministros informarent et ad Ecclesiarum ministerium praepararent ac instituerent. Alii cum Pastoribus eosdem faciunt, cum omisso Pastorum nomine soli exprimantur, 1. Cor. c. 12. v. 28, 29. ut videantur iidem, qui Διδάσκαλοι sunt, quoque Ποιμένες fuisse, qui sicut ab una officii parte dicebantur Ποιμένες atque Ἐπίσκοποι, ita ab alia (quatenus nempe docebant Ecclesiam per instructionem, exhortationem etc.) appellabantur Διδάσκαλοι. Quod enim ad Doctorum et Professorum in Scholis gradus attinet, quales nunc vigent, longe recentiores sunt, quam ut in scriptis Apostolicis occurrant. Licet, quantum ad rem ipsam attinet, numquam in Ecclesia, etsi variô modô, defuerint Doctores, sive κατηχήσεων Magistri, qui doctrinam sacram per manus tradebant, non promiscuo fidelium vulgo, sed praecipue aliis, qui et ipsi Ecclesiae Pastores aut Magistri futuri erant. Namque in Vet. Test. Prophetae ac Filii Prophetarum; et postremis temporibus Scribae, Νομικοὶ dicti, id muneris exercuerunt: in N. Test. ut de Christo et Apostolis nil dicam, a primis statim Ecclesiae Christianae temporibus celebris hoc nomine Ecclesia aAlexandrina fuit, ubi trequentes istiusmodi διατριβαὶ et Scholae; praefectique iis Catechetae, Pantaenus, Clemens Alex. Origenes etc. Consistit autem Pastorum munus, tum in publico Verbi, Precum ac Sacramentorum ministerio, tum in reliqua gregis cura, καλὸν ἔργον hinc Apostolo vocitatum, 1. Tim. c. 3. v. 1. de quibus omnibus, ut et aliis huc pertinentibus, Theologi consulendi: vide inprimis Franc. Burmannum Synops. Theol. Christian. Part. 2. l. 8. c. 7. toto. De Pastore vero Laico in Communione Rom. supra in voce Advocatus. In Ecclesia Rotomagensi Galliae, Paestorum officium, quod statim post Nocturnale officium natalitii Christi celebrari mos, ita describit Ordinarius MS. eiusdem Ecclesiae: Finito te Deum laudamus, peragatur Officium Pastorum hôc modô, secundum Rothomagensem usum. Praesepe sit paratum retro altare, et imago S. Mariae sit in eo posita. Inprimis quidam puer ante Chorum, in excelso, in similitudinem Angeli, Nativitatem Domini annuntians; ad quinque Canonicos quindecim marcharum et librarum, vel ad eorum Vicarios de secunda sede, Pastores intrantes, per magnum ostium chori transeuntes, tunicis et amictis indutos. hunc versum ita dicens, Nolite timere, ecce enim, usque in praesepio. Sint plures pueri in voltis Ecclesiae, quasi Angeli, qui altâ voce incipiant, Gloria in excesis Deo et cantent usque voluntatis. Haec audientes Paestores, ad locum, in quo paratum est praesepe, accedant cantantes hunc versum, Pax in terris, totum. Quod dum intraverint, duo Presbyteri dalmaticati de maiori sede, quasi obstetrices, qui ad praesepe fuerint, dicant, Quem quaeritis, usque, dicite. Pastores respondeant, Salvatorem Christum usque Angelicum. Item Obstetrices cortinam aperientes, puerum demonstrent, dicentes, Adest hic parvulus, usque Isaias dixerat Propheta. Hic ostendant matrem pueri, dicentes, Ecce Virgo, usque qui natus est. Tunc eô visà,

inclinatis cervicibus, adorent Puerum, et salutent, cicentes, Salve Virgo singularis, usque frui natus visione. Deinde vertant se ad Chorum redeuntes et dicentes, Alleluia, Alleluia, iam vere scimus, usque cum Propheta dicentes, Hôc finitô incipiatur Missa et Pastores regant chorum. Dom. Archiepiscopus, si praesens fuerit, cantet missam: apud Car. du Fresne.

V.

PASTOR

nomen libri, cuius auctor Hermas, Pii I. Pontificis Romani frater, Labbaeo de Scriptoribus Eccles. Vide supra, voce Hermas.